Sprawa księgarni Antyk

Postanowienie prokuratora o umorzeniu śledztwa

w sprawie księgarni Antyk

<pieczęć>

PROKURATURA OKRĘGOWA

W Warszawie

WYDZIAŁ ŚLEDCZY

Ul. Krakowskie Przedmieście 25

00-951 Warszawa

</pieczęć>

Sygn. akt VDs 248/02

POSTANOWIENIE

o umorzeniu śledztwa

Dnia 30 czerwca 2003 roku

Robert Skawiński - prokurator Prokuratury Rejonowej delegowany do Prokuratury Okręgowej w Warszawie w sprawie dotyczącej publicznego nawoływania do nienawiści na tle różnic narodowościowych i wyznaniowych oraz publicznego znieważenia grupy ludności pochodzenia żydowskiego z powodu jej przynależności narodowej i wyznaniowej poprzez rozpowszechnianie w okresie od 2000 roku do listopada 2002 roku w Warszawie publikacji o charakterze antyżydowskim w postaci książek : "Jedwabne geszefty" Henryka Pająka, Oficyna Retro, Lublin 2001r., „ Polska zdradzona" Jana Marszałka, Polska Oficyna Wydawnicza , Warszawa 2001 r., „Antypolonizm Żydów polskich" Stanisława Wysokiego, Milla Wydawnictwo, Warszawa 2002r. , „Dlaczego występuję przeciwko Żydom" ks. prof. Józefa Kruszyńskiego ( przedruk z 1936 roku), Milla Wydawnictwo, Warszawa 2001r., „ Poznaj Żyda" anonimowego autora, Wydawnictwo Ojczyzna Bogusław Rybicki, Warszawa 1998r., „ 100 kłamstw J. T. Grossa o żydowskich sąsiadach i Jedwabnem" Jerzego Roberta Nowaka, Wydawnictwo Von Borowiecky, Warszawa 2001r., tj. o przestępstwo określone w art. 256 i 257 kk.

na podstawie art. 17 § l pkt 2 i 7 kpk

postanowił :

I. umorzyć śledztwo w sprawie:

l/ w części dotyczącej publicznego nawoływania do nienawiści na tle różnic narodowościowych i wyznaniowych oraz publicznego znieważenia grupy ludności pochodzenia żydowskiego z powodu jej przynależności narodowej i wyznaniowej poprzez rozpowszechnianie w okresie od 2000 roku do listopada 2002 roku w Warszawie publikacji o charakterze antyżydowskim w książce „100 kłamstw J. T. Grossa o żydowskich sąsiadach i Jedwabnem" Jerzego Roberta Nowaka, Wydawnictwo Von Borowiecky, Warszawa 2001 r., tj. o przestępstwo określone w art. 256 i 257 kk na podstawie art. 17 § l pkt 7 kpk wobec stwierdzenia , że postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało prawomocnie zakończone,

2/w części dotyczącej publicznego nawoływania do nienawiści na tle różnic narodowościowych i wyznaniowych oraz publicznego znieważenia grupy ludności pochodzenia żydowskiego z powodu jej przynależności narodowej i wyznaniowej poprzez rozpowszechnianie w okresie od 2000 roku do listopada 2002 roku w Warszawie publikacji o charakterze antyżydowskim w postaci książek : "Jedwabne geszefty" Henryka Pająka, Oficyna Retro, Lublin 2001r., „Polska zdradzona" Jana Marszałka, Polska Oficyna Wydawnicza , Warszawa 2001 r. , „Antypolonizm Żydów polskich" Stanisława Wysokiego, Milla Wydawnictwo, Warszawa 2002r., „Dlaczego występuję przeciwko Żydom" ks. prof. Józefa Kruszyńskiego( przedruk z 1936 roku), Milla Wydawnictwo, Warszawa 2001 r., „ Poznaj Żyda" anonimowego autora, Wydawnictwo Ojczyzna Bogusław Rybicki, Warszawa 1998r., tj. o przestępstwo określone w art. 256 i 257 kk na podstawie art. 17 § l pkt 2 kpk wobec stwierdzenia braku ustawowych znamion czynu zabronionego.

UZASADNIENIE

Pismem z dnia 09.10.2002r. Prokuratura Apelacyjna w Warszawie przesłała do Prokuratury Okręgowej w Warszawie kserokopię artykułu autorstwa Aleksandry Cisłak pod tytułem „Antysemityzm w podziemiach Kościoła" opublikowanego w dzienniku „ Rzeczpospolita" z dnia 02.10.2002r. z poleceniem przeprowadzenia postępowania sprawdzającego w kierunku przestępstw określonych w art.256 i 257kk. W toku tego postępowania w dniu 18.l0.2002r. przesłuchano jako świadka duchownego szames, zatrudnionego w Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich, pełniącego funkcję Prezesa Gminy Warszawskiej-Piotra Kadlcika (k.9-12), który złożył do protokołu zawiadomienie o przestępstwie znieważenia narodu żydowskiego podając, że od 2000 r. w Warszawie m.in. w podziemiach kościoła rzymskokatolickiego przy Pl. Grzybowskim w Warszawie sprzedawane są publikacje o charakterze antyżydowskim, znieważające naród żydowski. Ponadto dokonano analizy publikacji książkowych objętych wspomnianym artykułem prasowym i zgromadzono dokumentację dotyczącą podmiotu prowadzącego księgarnię w pomieszczeniach w/wym. kościoła pod wezwaniem Wszystkich Świętych w Warszawie - „ Fundacji Pomocy Antyk" oraz przedmiotowych wydawnictw. Po przeprowadzeniu postępowania sprawdzającego uznano, iż niezbędne jest wykonanie w sprawie czynności procesowych w tym m.in. przesłuchań żyjących autorów publikacji książkowych oraz przedstawicieli wydawnictw.

W związku z powyższym w dniu 12 listopada 2002r. w Prokuraturze Okręgowej w Warszawie wszczęto dochodzenie w niniejszej sprawie w przedmiocie publicznego nawoływania do nienawiści na tle różnic narodowościowych i wyznaniowych oraz publicznego znieważenia grupy ludności pochodzenia żydowskiego z powodu jej przynależności narodowej i wyznaniowej poprzez rozpowszechnianie w okresie od 2000 roku do listopada 2002 roku w Warszawie publikacji o charakterze antyżydowskim w postaci książek : "Jedwabne geszefty" Henryka Pająka, Oficyna Retro, Lublin 2001r, , „Polska zdradzona" Jana Marszałka, Polska Oficyna Wydawnicza , Warszawa 2001 r., „Antypolonizm Żydów polskich" Stanisława Wysokiego, Milla Wydawnictwo, Warszawa 2002r., „Dlaczego występuję przeciwko Żydom" ks. Prof. Józefa Kruszyńskiego ( przedruk z 1936 roku), Milla Wydawnictwo, Warszawa 2001 r., „Poznaj Żyda" anonimowego autora, Wydawnictwo Ojczyzna Bogusław Rybicki, Warszawa 1998r., „ 100 kłamstw J.T.Grossa o żydowskich sąsiadach i Jedwabnem" Jerzego Roberta Nowaka, Wydawnictwo Von Borowiecky, Warszawa 2001 r., tj. o przestępstwo określone w art. 256 i 257 kk (k.419-420). Następnie w dniu 12 maja 2003r. w niniejszej sprawie wszczęte zostało śledztwo (k.658-6459).

W toku dochodzenia przesłuchany został w charakterze świadka Marcin Dybowski- Prezes „Fundacji Pomocy Antyk" prowadzącej w podziemiach kościoła pod wezwaniem Wszystkich Świętych w Warszawie księgarnię „Antyk"(k.428-430). . Zeznał on m.in., iż nie czytał książek będących przedmiotem niniejszego postępowania oraz , że do księgarni sprowadza książki, o które pytają klienci, na które jest popyt na rynku. Fundacja, której jest Prezesem nigdy nie miała na celu szerzenia treści o charakterze antyżydowskim lub antysemickim. Zamiarem Fundacji nie było także znieważanie jakiejkolwiek grupy ludności z powodu jej przynależności narodowościowej lub wyznaniowej. Jego zdaniem artykuł A.Cisłak opublikowany w „ Rzeczpospolitej „ był przejawem prześladowań księgarni „Antyk" za sprzedawanie książek antykomunistycznych i organizowanie wykładów o tematyce patriotycznej.

W charakterze świadków w trybie art. 183kpk przesłuchani zostali również przedstawiciele wydawnictw, które opublikowały przedmiotowe książki. Tadeusz Majcherek (wydawnictwo Von Borowiecky) zeznał, iż przedmiotowa książka J.T.Grossa była tekstem w miarę aktualnym, ciekawym, przedstawiającym dużą wartość merytoryczną jako praca zawodowego historyka. Jedynym celem wydania tej książki była chęć przedstawienia czytelnikowi innego punktu widzenia niż prezentowany przez J.T.Grossa w książce „Sąsiedzi". Jego zdaniem książka ta nie zawiera poglądów podlegających penalizacji (k.614-616). Jerzy Milewski ( wydawnictwo Milla) zeznał, iż po przeczytaniu książki „Antypolonizm Żydów polskich" stwierdził, iż pozycja ta może wzbudzić zainteresowanie czytelników. Jego zdaniem zwierała ona treści kontrowersyjne, ale nikogo nie poniżające. Natomiast książka ks. prof. J.Kruszyńskiego została wydana przez jego wydawnictwo, gdyż istniało na nią zapotrzebowanie na rynku czytelniczym. Wydając te pozycje książkowe nie miał na celu nawoływania do waśni lub poniżania narodu żydowskiego. Po ukazaniu się w „Rzeczpospolitej" artykułu A.Cisłak powyższe książki zostały mu zwrócone przez księgarnię „Antyk", która jako jedyna je rozprowadzała wśród czytelników. Spośród ogólnego nakładu obu pozycji (300 egzemplarzy) przed ich zwróceniem wydawcy sprzedane zostały jedynie pojedyncze egzemplarze (k. 628-630). Bogusław Rybicki (wydawnictwo „Ojczyzna") zeznał, iż książkę „Poznaj Żyda" wydał z uwagi na jej ciągłą aktualność i zapotrzebowanie na nią ze strony czytelników. Książka ta wydana została jako reprint wydania przedwojennego bez żadnych poprawek, ani dodatkowego, aktualnego wstępu. Podejmując decyzję o jej wydaniu nie miał na celu nawoływania do waśni na tle narodowościowym, ani do nienawiści wobec innych narodów lecz chciał ułatwić Polakom poznanie prawdy historycznej.

W charakterze świadków w trybie art.183kpk przesłuchano także żyjących autorów przedmiotowych książek. Jan Marszałek ( k. 631 - 633 ), autor jednej z przedmiotowych pozycji a jednocześnie jej wydawca (wydawnictwo Polska Oficyna Wydawnicza) zeznał, iż książka „ Polska zdradzona" była odpowiedzią na to wszystko co działo się wokół książki J.T Grossa „Sąsiedzi" oraz wydarzeń dotyczących mordu w Jedwabnem. Jego polemika z autorem powyższej książki oparta była o szeroką analizę zagadnień historycznych i społecznych .Zmierzała ona jedynie do ukazania prawdziwych zdaniem autora realiów społecznych, była poszukiwaniem prawdy obiektywnej. Jego zamierzeniem nigdy nie było wzbudzanie waśni pomiędzy narodami. Czesław Łuszczyszyn (k.634-636), posługujący się pseudonimem literackim -Stanisław Wysocki, zeznał, iż od wielu lat zajmuje się m.in. tematyką stosunków polsko - żydowskich. W jego książce nie ma stwierdzeń nawołujących do nienawiści wobec Żydów lub do waśni na tle różnic narodowościowych. W książce swej podaje także przykłady patriotycznych postaw Polaków narodowości żydowskiej. Henryk Pająk ( k.647 - 649) autor i współwydawca jednej z przedmiotowych książek (wydawnictwo Retro) zeznał, iż jego książka była patriotycznym protestem przeciwko kampanii kłamstw i nienawiści zaprezentowanej przez J.T.Grossa w książce „Sąsiedzi". Jego intencją było zapobieżenie nienawiści Żydów, którzy zapoznali się z książką J.T.Grossa, wobec Polaków i przyczynienie się do pojednania obydwu tych narodów. W książce swej nie nawołuje do waśni i nienawiści na tle różnic narodowościowych jak również nie znieważa żadnej mniejszości narodowej.

Przesłuchano także w charakterze świadka Zuzannę Radzik - inicjatorkę listu otwartego do Prymasa Polski w sprawie księgarni „Antyk" (k.436-439)). Z zeznań świadka wynika, iż intencją listu było doprowadzenie do usunięcia księgarni, w której sprzedawane są pozycje antysemickie z pomieszczeń kościoła rzymskokatolickiego. Zdaniem świadka pozycje książkowe objęte niniejszym postępowaniem mogą obrażać Żydów i są napisane w taki sposób, że mogą mieć negatywny wpływ na psychikę niedojrzałego czytelnika. Przesłuchany w charakterze świadka Prezes Klubu Inteligencji Katolickiej- Piotr Cywiński (k.530-533) zeznał, iż po skontaktowaniu się z nim Zuzanny Radzik podjął działania w niniejszej sprawie. Po zapoznaniu się na miejscu z ofertą księgarni „Antyk" stwierdził, iż dysponuje ona kompletem literatury antysemickiej dostępnej na rynku polskim. Spotkał się dwa razy z A.Cisłak (jeszcze przed opublikowaniem w „Rzeczpospolitej" wspomnianego jej artykułu) i rozmawiał na temat powyższej sprawy. Następnie w dniu 1l.09.2002r. skierował do Prymasa Polski - Józefa Glempa listy z podpisami , w których domagano się zamknięcia księgarni „Antyk" (k.534 - 551).

Do akt sprawy dołączona została także kserokopia listu protestacyjnego do „Rzeczpospolitej" z dnia 08.10.2002r. stanowiącego odpowiedź na artykuł A.Cisłak (k.578). W charakterze świadków przesłuchano większość autorów tegoż listu w osobach : prof. Zbigniewa Dmochowskiego (k.650-651), prof. Stefana Kurowskiego, prof.Aleksandra Legatowicza (k.678-679), prof. Andrzeja Stasiaka (k.685-686), prof. Mirosława Dakowskiego (k.680-682), doc. Stanisława Słowikowskiego (k.673-675), Jadwigi Gieleckiej (k.683-684) i Barbary Błasińskiej (k.676-677). Osoby te krytycznie odniosły się w szczególności do książki J.T.Grossa reprezentującej obserwowany przez nich nurt antypolski, wyrażając jednocześnie poparcie dla J.R.Nowaka. Świadkowie, niejednokrotnie odwołując się do własnego doświadczenia m.in. z okresu II wojny światowej, deklarowali chęć dochodzenia do prawdy dotyczącej stosunków polsko - żydowskich w dziejach Polski.

Przeprowadzono czynność „ rozpoznania" księgarni „Antyk" w dniu 12.02.2003r. Została ona udokumentowana notatką urzędową (k.529), w której funkcjonariusz KSP opisał miejsce usytuowania księgarni. Ponadto ustalono, że w księgarni tej znajdują się różne publikacje o tematyce patriotycznej i historycznej. Pozycje, których tytuły sugerowały, że mogą one zawierać treści antyżydowskie nie były eksponowane w szczególny sposób. Na drzwiach księgarni wywieszony był wspomniany powyżej „List do Rzeczpospolitej" z dnia 08.10.2002r. opublikowany w tygodniku katolickim „Niedziela".

W toku postępowania uzyskano opinię biegłego prof. dr hab. Jerzego Tomaszewskiego. Przedstawił on odrębne analizy poszczególnych pozycji książkowych będących przedmiotem niniejszego postępowania ( 459-511). Wnioski wynikające z tych analiz biegły ujął w formie opinii końcowej ( k. 453-458 ). Co do wszystkich analizowanych pozycji książkowych biegły stwierdził, iż nie odpowiadają one współczesnemu stanowi wiedzy historycznej. Dwie z nich tj. "Dlaczego występuję przeciwko Żydom" i „Poznaj Żyda „ wydane zostały w okresie międzywojennym. One także nie odpowiadają ówczesnemu stanowi wiedzy historycznej. Natomiast Janowi Marszałkowi, Stanisławowi Wysockiemu i Henrykowi Pająkowi biegły zarzucił bardzo skromną orientację we współczesnej historiografii .Co do Jerzego Roberta Nowaka stwierdził natomiast, iż sposób wykorzystywania przez niego materiałów źródłowych „nie odpowiada zasadom rzetelnego postępowania niezbędnego w opracowaniach historycznych". Jerzy Tomaszewski zaznaczył, iż przy opracowywaniu niniejszej opinii „ w zasadzie pominął problematykę zbrodni w Jedwabnem, która stanowi przedmiot współczesnych dyskusji naukowych i wywołuje rozbieżności poglądów i ocen między poważnymi historykami, a niektóre istotne fakty nie zostały nadal jednoznacznie wyjaśnione." Jego zdaniem powyższe zagadnienie służy Janowi Marszałkowi , Henrykowi Pająkowi i Jerzemu Robertowi Nowakowi jedynie Jako punkt wyjścia do dywagacji na temat dziejów Żydów w Polsce w rozmaitych okresach historii, judaizmu, trwałych cech charakteryzujących jakoby wszystkich Żydów, domniemanego międzynarodowego spisku żydowskiego przeciw współczesnej Polsce itp." Biegły stwierdził, iż : „wszystkie omawiane publikacje mają charakter publicystyki politycznej podejmującej zagadnienia historyczne jako punkt wyjścia dla przedstawienia niektórych zagadnień bieżących. Ich treść i forma wypowiedzi wskazują, że przeznaczone są przede wszystkim dla szerokiego kręgu czytelników nie zaznajomionych lub słabo zaznajomionych z zagadnieniami historii, zwłaszcza Żydów polskich.(...)Na propagandowy charakter wskazuje także styl wypowiedzi(...)". Jego zdaniem: „Wszystkie omawiane publikacje kształtują obraz Żydów jako społeczności religijnej ewentualnie narodu z gruntu niemoralnego, izolującego się od chrześcijańskiego ( zwłaszcza polskiego) otoczenia , spiskującego przeciwko chrześcijanom (szczególnie katolikom i Polakom) we wszystkich możliwych okolicznościach. Jest to obraz narodu (ewentualnie wspólnoty religijnej), który stanowił i nadal stanowi zagrożenie dla państwa polskiego i narodu polskiego." W opinii biegłego autorzy przedmiotowych książek manipulują informacjami i materiałami źródłowymi, wykorzystując z nich tylko te elementy, które ukazują Żydów w złym świetle.". Będące przedmiotem oceny biegłego książki charakteryzują się , jego zdaniem, tym, iż zawierają szereg używanych przez ich autorów zabarwionych negatywnie epitetów. "Nowak kieruje je personalnie przede wszystkim przeciwko Janowi Tadeuszowi Grossowi, określając go jako kłamcę , oszusta, cynicznego fałszerza, dyletanta w dziedzinie historii itp." Natomiast Henryk Pająk już samo używanie przymiotnika "żydowski" oraz rzeczownika „Żyd" traktuje jako obelgi posługując się w swojej książce m.in. określeniami : „globaliści z żydomasońskiej Unii Europejskiej", „żydowska zachłanność czerpiąca pożywkę z bezczelności i pewności siebie", „ żydowskie hieny", „ żydowscy uzurpatorzy", „nie wydarzony, skrajnie tendencyjny historyk", „żydowski rechot", „stary komunał powtarzany m.in. przez Żyda Geremka". Co do Stanisława Wysockiego biegły stwierdza ,iż traktuje on słowo „Żyd" jako rodzaj dyskwalifikacji, która przejawia się jego zdaniem m.in. w następujących wypowiedziach zawartych w książce tego autora: „hańbiący fakt masowej kolaboracji tej społeczności (Żydów) ze swymi hitlerowskimi mordercami", „polsko-języczne środki masowego przekazu", „żydowscy pismacy i filosemickie sługusy", „ główny upowszechniacz kłamstw". Ponadto, jak twierdzi Jerzy Tomaszewski, „Bogaty wybór obelg znajduje się w książce Marszałka". Jako ich przykłady biegły powołuje następujące stwierdzenia: „polskojęzyczne media ,„ kolonizatorzy Polski z rodowodem stalinowskim", „pospolite łgarstwo", „ kłamstwa polityczne", „delatorski wywiad", „ cyniczni kłamcy", „prezydent delator wszystkich Polaków", „ elity (czytaj kłamcy) z rodowodem stalinowskim" , „idiotyczna , wręcz kretyńska interpretacja". Ostatecznie biegły doszedł do następującej konkluzji przedstawionej w końcowej części opinii :

„Obelżywy język połączony ze specyficznym , karykaturalnym i obraźliwym przedstawieniem społeczności żydowskiej i posługiwaniem się przez autorów pozornie naukową argumentacją sprzyja kształtowaniu postaw antysemickich u czytelników, zwłaszcza mało zorientowanych w historii Żydów polskich.

Sposób przedstawiania historii, kultury( w tym religii), obyczajów oraz roli Żydów polskich w dziejach państwa i narodu polskiego oraz stosowane przy tym w poszczególnych książkach epitety i oskarżenia mają dla społeczności żydowskiej charakter obraźliwy, w części są to insynuacje o charakterze pomówienia. Tym samym omawiane książki zawierają treści jednoznacznie antysemickie."

W celu zaprezentowania pełnego stanowiska biegłego, stanowiącego odpowiedź na zadane mu w postanowieniu pytania, koniecznym jest przywołanie treści analiz poszczególnych książek załączonych do wspomnianej opinii . Jest to o tyle istotne, iż biegły stwierdza w nich, że przedmiotowe książki nawołują do nienawiści na tle różnic narodowościowych i wyznaniowych. Do takich wniosków odnośnie poszczególnych publikacji biegły dochodzi w następujący sposób:

- „Dlaczego występuję przeciwko Żydom"- zdaniem biegłego „ Agitacyjny ton broszury, oczywiste kłamstwa zmierzające do przedstawienia wszystkich (!) Żydów na świecie jako zagorzałych wrogów Polski, pragnących usunąć Polaków poza jej granice i stworzyć tutaj jakąś <Judeopolonię>, kłamliwe przedstawienie całej historii Żydów polskich, prowadzą do hasła walki przeciw Żydom. Broszura ma więc charakter nie tylko oszczerczy i obraźliwy w stosunku do każdego Żyda, lecz także pobudza do nienawiści i czynów przestępczych na tle różnic narodowościowych i religijnych. Jakkolwiek jest to reprint publikacji sprzed osiemdziesięciu lat, to stanowi fragment agitacyjnego programu wydawniczego realizowanego od pewnego czasu przez kilka małych wydawnictw.",

- „Poznaj Żyda" - zgodnie ze stanowiskiem biegłego książka ta kończy się obraźliwym w stosunku do całej społeczności żydowskiej apelem wzywającym do nienawiści wobec Żydów i wygnaniem ich z Polski, który ma następujące brzmienie:

„Żadne ograniczenia praw żydów, żadne represje, czy uciśnienia stosowane przeciw żydom między nami mieszkającymi, żyjącymi, nie uchronią nas od niebezpieczeństwa zarazy żydowskiej. Wszystko to są półśrodki, nie zmniejszające ani na jotę ogromu zła, jakie ze sobą niesie do nas żydostwo. ledynym ratunkiem dla świata chrześcijańskiego jest wyodrębnić spośród siebie żydostwo.(...)Niechaj sobie założą swoje państwo, z którym, w imię własnego dobra, żaden naród chrześcijański nie może podtrzymywać żadnych stosunków. Jest to bowiem jakby naród trędowatych. Kto się doń zbliży ulega zarazie ! " ,

- „Polska zdradzona" - zgodnie ze stanowiskiem biegłego „ publikacja ta szerzy nienawiść przede wszystkim do Żydów, w pewnej mierze także do Niemców i Ukraińców, traktując wielu wybitnych polskich polityków (włącznie z niektórymi duchownymi) jako ich świadomych (przekupionych) lub nieświadomych agentów, ewentualnie jako zakonspirowanych Żydów, którzy ustanowili system półkolonialny w naszym kraju.(...)Czytelnik tej książki otrzymuje w rezultacie mieszankę rozmaitych informacji i dezinformacji, w sumie ukazujących mniejszości narodowe, a zwłaszcza Żydów, jako nieustanne zagrożenie dla narodu polskiego. Ma to charakter oszczerczy, sprzeczny z ustaleniami współczesnej historiografii, stwarza zatem sprzyjające warunki dla pobudzania konfliktów na tle narodowościowym.",

- „Jedwabne geszefty" - biegły twierdzi, że „ Zasadnicze znaczenie ma atmosfera nienawiści i pogardy dla Żydów, których Pająk upatruje dosłownie wszędzie. Brak wprawdzie bezpośredniego wezwania do bicia lub zabijania Żydów, lecz bezkrytyczny czytelnik otrzymuje w niej potężny ładunek nienawiści wobec ludzi innej narodowości i religii ( lub podejrzewanych o <obce> pochodzenie), który może stać się podłożem ekscesów.",

- „Antypolonizm Żydów polskich" - w ocenie biegłego „ autor świadomie, nieuczciwymi metodami zmierza do wywołania nienawiści do Żydów oraz osób uznawanych przez siebie za Żydów.(...) Istotnym zagrożeniem dla porządku publicznego są natomiast antysemickie treści tej książki, gdyż mogą przemawiać do ludzi niezdolnych do logicznej analizy wywodów autora i nie mających możliwości lub ochoty do sprawdzenia prawdziwości zawartych w niej informacji. Zarówno forma wypowiedzi, jak też ich treść mają charakter zdecydowanie antysemicki i pobudzają do strachu przed domniemanym spiskiem żydowskim przeciwko państwu polskiemu i narodowi, a w rezultacie do nienawiści wobec ludzi <obcych> pochodzeniem, niekoniecznie wyznaniem" lub narodowością.",

- „ 100 kłamstw J.T.Grossa o żydowskich sąsiadach i Jedwabnem." - zdaniem biegłego książka ta ma charakter antysemicki , jednak w tym przypadku „Odpowiedź na pytanie czy książka ta może być uznana za publikację nawołującą do waśni na tle narodowościowym lub religijnym jest znacznie trudniejsza.(...) Pamflet kieruje się formalnie przeciwko książce Grossa(...) Wprawdzie nie nawołuje otwarcie do prześladowań i dyskryminacji Żydów, lecz kształtuje atmosferę zagrażającą konfliktami, waśniami na tle religijnym lub narodowym a nawet napaściami.".

W toku śledztwa ustalono, iż postępowanie w części dotyczącej przedmiotowej książki J.R.Nowaka prowadzone było przez Prokuraturę Rejonową w Tychach pod sygn. 2Ds 584/02 i zakończone zostało wydaniem prawomocnego postanowienia o umorzeniu postępowania z powodu braku ustawowych znamion czynu zabronionego (k.272-275).

Przedstawiony powyżej materiał dowodowy upoważnia, nie wdając się w meritum sprawy, do ogólnego stwierdzenia, iż stosunki polsko-żydowskie są ciągle przedmiotem burzliwej publicystyki i konkretnych działań podejmowanych przez opiniotwórcze środowiska intelektualne, polityków, duchownych oraz przez czasopisma i wydawnictwa.

Oceniając materiał dowodowy zgromadzony w sprawie stwierdzić należy co następuje.

Z uwagi na stwierdzenie w toku postępowania zaistnienia co do książki J.R.Nowaka przesłanki z art.l7§l pkt 7 odstąpiono od oceny ustaleń faktycznych poczynionych uprzednio w tym zakresie.

W pierwszej kolejności odnieść należy się do zasadniczej kwestii, czy w niniejszej sprawie wypełnione zostały znamiona czynów zabronionych opisanych w art.256 i 257kk. Co do czynu z art.256kk zauważyć należy, iż, czynność sprawcza polega, w odniesieniu do niniejszej sprawy, na nawoływaniu do nienawiści na tle różnic narodowościowych i wyznaniowych. Nawoływanie (wzywanie do czegoś, zachęcanie, nakłanianie) powinno być przeprowadzane publicznie, a więc przybrać formę wzywaniu nieoznaczonych z góry co do tożsamości oraz liczby osób do popełnienia przestępstwa . Może ono wyrażać się w postaci głośnych okrzyków, rozlepiania plakatów lub wysyłania odezw, ogłoszeń lub artykułów w prasie, wystąpień w środkach masowego przekazu. Nawoływanie do nienawiści na tle różnic narodowościowych, wyznaniowych oznacza świadome i celowe wzbudzanie niechęci, złości, braku akceptacji właśnie z powodu tychże różnic. W praktyce chodzić będzie o tego typu wypowiedzi, które wskazywać będą na uprzywilejowanie, wyższość nad innymi jakiegoś narodu lub wyznania Konieczne jest przy tym wykazanie, że nawołujący działa umyślnie. Ponadto zamiar sprawcy musi być ściśle związany z powodem, którym jest przynależność narodowa lub wyznaniowa .

Natomiast odnośnie czynu z art.257kk zaznaczyć należy, iż zgodnie z ujęciem słownikowym znieważenie to ubliżanie komuś lub czemuś słowem lub czynem, obrażanie kogoś lub czegoś. Jest to więc zachowanie mające obelżywy charakter, polegające na uczynieniu sobie z określonego podmiotu pośmiewiska, okazywaniu pogardy czy uwłaczaniu szacunkowi. Może to być epitet słowny lub obelżywy gest. istotą znamienia „ znieważa" jest niemożność dokonania oceny takiego zachowania w kategoriach wartości logicznej prawdy lub fałszu. Znieważenie ma charakter niezracjonalizowany, przejawiający się w zmierzaniu sprawcy do zdyskredytownia określonych wartości, przeciwko którym jest skierowane, w oderwaniu od faktów. Znieważenie oznacza więc takie zachowanie , które według zdeterminowanych kulturowo i powszechnie przyjętych ocen społecznych stanowi wyraz pogardy, ośmieszenia czy uwłaczania określonemu podmiotowi. Także i w tym przypadku (tak jak w odniesieniu do art.256kk) zamiar sprawcy musi być ściśle związany z powodem, którym jest przynależność narodowa lub wyznaniowa. Wykładnia pojęcia „znieważa", z uwagi na jego ocenny charakter, nie może być dokonywana w sposób prowadzący do rozciągania zakresu tego terminu.

Odnosząc się do opinii biegłego co do przedmiotowych książek stwierdzić należy, iż zasadniczo pod każdym względem zostały one przez niego ocenione negatywnie. Jego zdaniem książki te kształtują obraz Żydów jako społeczności religijnej ewentualnie narodu z gruntu niemoralnego, izolującego się od chrześcijańskiego otoczenia i spiskującego przeciwko chrześcijanom we wszystkich możliwych okolicznościach, stanowiącego nadal zagrożenie zarówno dla państwa jak i narodu polskiego, co nie jest zgodne ze stanem wiedzy historycznej na ten temat zarówno w przeszłości jak i współcześnie. Przedstawianie zatem tematyki żydowskiej, w szerokim tego słowa znaczeniu, poprzez posługiwanie się pozornie naukową argumentacją, epitetami, oskarżeniami ma charakter antysemicki i sprzyja kształtowaniu postaw antysemickich wśród czytelników. Stanowisko swe biegły zawarł w końcowej opinii oraz załączonych do niej ocenach poszczególnych książek.

Ustalenia biegłego w łączności z pozostałym materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie wymagają szczegółowej analizy pod kątem zaistnienia przestępstw z art.256 i 257 kk, przy jednoczesnym uwzględnieniu kontekstu przedstawionych powyżej komentarzy dotyczących znamion czynów zabronionych. Zauważyć należy, iż wszystkie przedmiotowe książki osadzone są w konkretnym kontekście historycznym i społecznym. Książka ks.J.Kruszyńskiego „Dlaczego występuję przeciwko Żydom „ oraz anonimowa pozycja „Poznaj Żyda" powstały w okresie międzywojennym i odnoszą się do specyficznej sytuacji w tym m.in. struktury demograficznej i prognoz jej ilościowych zmian idących w kierunku niekorzystnym dla osób narodowości polskiej. Otwarcie mówią o światowym spisku świata żydowskiego zmierzającego do wszechwładzy w każdej dziedzinie oraz o zagrożeniach wynikających ze zwiększania się populacji osób narodowości żydowskiej na terenie ówczesnej Polski. Analiza tych pozycji książkowych prowadzi do wniosku, iż niewątpliwie zawierają one duży negatywny ładunek emocjonalny skierowany przeciwko osobom narodowości żydowskiej, jednak brak jest dostatecznych podstaw do przyjęcia, iż zawierają one określenia znieważające grupę ludności żydowskiej z powodu jej przynależności narodowej lub wyznaniowej. Także pojawiające się w nich hasła walki, przeciwstawienia się osobom narodowości żydowskiej mają charakter patriotyczny ,wynikają z troski autorów o zachowanie przez Polaków tożsamości narodowej i nie sposób doszukać się w nich jednoznacznych treści nawołujących do postępowań pozaprawnych. Podkreślenia wymaga ,iż powyższe książki stanowią obecnie, przede wszystkim dla osób zainteresowanych przedmiotową problematyką, źródło wiedzy o stanowiskach prezentowanych przez ich autorów.

Co do pozostałych trzech książek podlegających ocenie z punktu zaistnienia znamion określonych w art.256 i 257 kk, oceny biegłego w tym zakresie przytoczone zostały w powyższej części uzasadnienia. Zauważyć należy, że także w tych przypadkach książki osadzone zostały w konkretnym kontekście historycznym i społecznym. Zasadniczo inspiracją do ich napisania była książka JT.Grossa „Sąsiedzi", która zdaniem autorów w kłamliwy sposób przedstawiała ocenę mordu w Jedwabnem. Książki zawierają m.in. polemikę ze stanowiskiem tego autora oraz przedstawiają także indywidualną ocenę innych faktów historycznych. Zgodzić należy się ze stanowiskiem biegłego, iż odstępstwa od ustaleń historiografii mogą w pewien sposób sprzyjać pobudzaniu konfliktów na tle narodowościowym, że zawarty w jakichś treściach ładunek nienawiści wobec ludzi innej narodowości i religii może stać się podłożem ekscesów oraz, że pobudzanie do strachu przed domniemanym spiskiem żydowskim może w pewnych okolicznościach prowadzić do nienawiści wobec określonej grupy osób. Jednak stwierdzenia takie obarczone są zbyt dużą dozą domniemań i przypuszczeń, gdyż nie wynikają bezpośrednio z wypowiedzi autorów, stanowiąc jedynie wersje prawdopodobnych zachowań czytelników wynikających z ich indywidualnego odbioru przedmiotowych książek. Zatem w przypadku powyższych pozycji książkowych nie można uznać, iż ich autorzy nawoływali do nienawiści na tle różnic narodowościowych lub wyznaniowych. Ustalenia faktyczne w tym zakresie, dotyczące zamiaru autorów, nie powinny bowiem być interpretowane rozszerzająco. Brak jest w niniejszej sprawie także podstaw do przyjęcia, iż wyczerpane zostały znamiona z art.257kk. W książkach tych brak jest sformułowań, określeń, które jednoznacznie ocenić można jako znieważające osoby narodowości żydowskiej z powodu jej przynależności narodowej lub wyznaniowej. Za takowe nie można przecież uznać określeń przytoczonych przez biegłego jak np. "żydowscy uzurpatorzy", "żydowski rechot", "główny upowszechniacz kłamstw", "pospolite łgarstwo", "stary komunał powtarzany m.in. przez Żyda Geremka". Zasadniczo kontrowersyjne określenia kierowane są pod adresem konkretnych osób pełniących w przeszłości i obecnie funkcje publiczne i mają stanowić ocenę ich konkretnych zachowań oraz działalności. Nie odnoszą się natomiast wprost do całej grupy narodu żydowskiego. Mają one zasadniczo charakter polityczny i ideologiczny, co zresztą znalazło także odzwierciedlenie w opinii biegłego. Ponadto zaznaczyć należy, iż aby przyjąć , że tego typu wypowiedzi kierowane pod adresem konkretnej osoby noszą znamię znieważenia określonego w art.257kk należałoby uprzednio ustalić , że dana osoba rzeczywiście należy do określonej grupy narodowej lub wyznaniowej.

Z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wynika także, iż autorzy książek oraz ich wydawcy kategorycznie zaprzeczyli, iż ich zamiarem było znieważenie jakiejkolwiek grupy osób z powodu jej przynależności narodowej lub wyznaniowej lub nawoływanie z tych powodów do nienawiści. Znamiennym jest także fakt, iż po ukazaniu się artykułu A.Cisłak w celu uniknięcia wspomnianych podejrzeń część spośród przedmiotowych tytułów , zamówionych uprzednio w związku z zainteresowaniem czytelników, zwrócona została wydawcy.

Biorąc pod uwagę przedstawione powyżej względy postępowanie w części dotyczącej wskazanych pozycji książkowych umorzono na podstawie art.17 § l pkt 2 kpk wobec stwierdzenia braku ustawowych znamion czynu zabronionego określonych w art.256 i 257kk.

Postępowanie w części dotyczącej przedmiotowej książki J.R.Nowaka umorzono na podstawie art.17 § l pkt 7 kpk wobec stwierdzenia, iż postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało prawomocnie zakończone. Jak wynika bowiem z poczynionych ustaleń postępowanie przygotowawcze w tym zakresie prowadzone było przez Prokuraturę Rejonową w Tychach pod sygn. 2Ds 584/02 i zakończone zostało wydaniem prawomocnego postanowienia o umorzeniu postępowania z powodu braku ustawowych znamion czynu zabronionego (k.272 - 275).

Mając na uwadze powyższe postanowiono jak na wstępie.

Pouczenie:

1. Stronom przysługuje prawo przejrzenia akt sprawy i złożenia zażalenia na powyższe postanowienie do prokuratora nadrzędnego na prokuratorem, który wydał lub zatwierdził postanowienie ( art.306 § l i 2 kpk). Jeżeli prokurator nadrzędny nie przychyli się do zażalenia, kieruje je do sądu (art.306 § 2 kpk). Sąd może utrzymać w mocy zaskarżone postanowienie lub uchylić je i przekazać sprawę prokuratorowi celem wyjaśnienia wskazanych okoliczności, bądź przeprowadzenia wskazanych czynności ( art.330 §1 kpk). Jeżeli prokurator nadal nie znajdzie podstaw do wniesienia aktu oskarżenia, wyda ponownie postanowienie o umorzeniu postępowania. Postanowienie to będzie podlegało zaskarżeniu tylko do prokuratora nadrzędnego (art.330 § 2 kpk). W razie utrzymania w mocy zaskarżonego postanowienia, pokrzywdzony, który wykorzystał uprawnienia przewidziane w art. 330 § l i 2 kpk, może wnieść prywatny akt oskarżenia do sądu w terminie l -go miesiąca od daty doręczenia zawiadomienia o postanowieniu. Akt oskarżenia winien spełniać wymogi określone w art. 55 § l i 2 kpk.

Inny pokrzywdzony tym samym czynem może aż do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej przyłączyć się do postępowania (art. 55 § 3

2. Na rozstrzygnięcie co do dowodów rzeczowych zażalenie przysługuje również osobie, od której odebrano przedmioty lub która zgłosiła do nich roszczenia (art. 323 §2 kpk ).

3.Zażalenie wnosi się za pośrednictwem prokuratora, który wydał postanowienie. Termin wniesienia zażalenia wynosi 7 dni od daty doręczenia odpisu postanowienia i jest zawity. Zażalenie wniesione po upływie tego terminu jest bezskuteczne (art. 122 §1 i 2, art.460 kpk).

<pieczęć>

PROKURATOR

Prokuratury Rejonowej

Warszawa Praga Południe

Mgr Robert Skawińskie

</pieczęć>

Zarządzenie:

l .Stosownie do art. 100 § 2 i 140kpk odpis postanowienia doręczyć: |

-podejrzanemu

-pokrzywdzonemu - Piotr Kadlcik ( adres k.9v ).

2. Zawiadomić składającego zawiadomienie o przestępstwie,

pokrzywdzonym ( art. 305 § 4 kpk ).

<pieczęć>

PROKURATOR

Prokuratury Rejonowej

Warszawa Praga Południe

Mgr Robert Skawińskie

</pieczęć>