JĘZYK POLSKI

Klasa 1

Maria Jędrychowska

Zofia Agnieszka Kłakówna

 

To lubię. Teksty i zadania

 

Wydawnictwo Edukacyjne

Wydanie I, Kraków 1999

OPIS:

OPRACOWANIE DYDAKTYCZNE

Podręcznik wyróżnia się opracowaniem dydaktycznym pod wieloma względami. Tom przeznaczony dla ucznia nie zawiera wprawdzie zwykłych poleceń analitycznych i propozycji do dyskusji, ale zostały one przeniesione do podręcznika dla nauczyciela, gdzie można znaleźć nie tylko polecenia, ale i niebanalne propozycje strategii lekcyjnych. Polecenia umieszczone w podręczniku ucznia pod koniec każdego działu to właściwie ambitne zadania, najczęściej dla grupy uczniów lub dla całej klasy. Zadania wymagają wyjścia poza kontekst lekcji i szkoły, szukania w terenie informacji dotyczących problemów i kultury regionu, jak i szukania informacji o świecie poprzez różnorakie media (prasa, internet, archiwa, itp.). Zadania te kształtują w uczniach samodzielność, inicjatywę, umiejętność pracy w grupie, a także zmysł organizacyjny. Wymagają zaangażowania i czasu (organizowanie wystawy, przedstawienia, bazy danych). Autorki stawiają sobie także za cel uaktywnienie uczniów tak, by wzięli na siebie część odpowiedzialności za proces nauczania. Proponują na przykład, aby lektury na bieżący rok były wybierane przez samych uczniów z obszernej listy (każdy uczeń zapoznaje się najpierw z jedną książką, potem, podczas przeznaczonej na to lekcji uczniowie przedstawiają te książki klasie i klasa demokratycznie decyduje, które zobowiązuje się wspólnie omawiać). Zwraca także uwagę dbałość o przekazanie bogatej wiedzy o tradycji europejskiej (mitologia i Biblia są wprowadzane przez obszerne fragmenty z Owidiusza, Parandowskiego, Kamieńskiej) oraz dbałość o przyswojenie kontekstu historycznego i geograficznego (na przykład mapka antycznej Grecji, obszerny tekst o dziejach odkrycia Troi przez Schliemanna). W I klasie gimnazjum uczeń zapoznaje się dobrze z Iliadą (czyta kilka fragmentów dzieła, ale i dobrze napisane, bogate streszczenia całości) oraz z dziejami Romea i Julii (w podobny sposób). Autorki kładą wielki nacisk na umiejętność zrozumienia nie tylko tekstu pisanego, ale i przekazu plastycznego. W tej części podręcznika znajduje się wiele reprodukcji malarstwa surrealistycznego (zwłaszcza Magritte'a), ciekawe plakaty, wykonywane różnymi technikami (fotomontaż, kolaż) dzieła sztuki współczesnej. W książce dla nauczyciela znajdują się ich interpretacje (autorki słusznie zapewne zakładają, że problematyka sztuki współczesnej może być obca części nauczycieli) i propozycje lekcji o nich. Trzeba także podkreślić, że podręcznik zakłada i kształtuje dojrzałość ucznia, proponując mu bardzo poważną tematykę. Rozdział "Przez stulecia po Kainie" zmusza do mówienia bez eufemizmów o złu i zbrodni, rozdział "... i miłość wariatka ta sama" proponuje mu język dla mówienia o fascynacji erotycznej. Niektóre teksty zamieszczone w podręczniku (na przykład fragmenty "Nocy listopadowej" Wyspiańskiego) są trudne i analiza ich w I klasie gimnazjum jest ambitnym i ciekawym wyzwaniem zarówno dla nauczyciela jak i dla uczniów.

WOBEC STEREOTYPÓW - SPRAWNOŚCI KOMUNIKACYJNE
Wartości i cele, które przyświecały autorkom podręcznika wyłożone zostały w książce dla nauczyciela i są konsekwentnie realizowane zarówno przez oryginalny i doniosły wybór tekstów, jak i przez propozycje lekcji. Autorki uważają, że kształcenie kulturowe musi sobie stawiać za cel wyrwanie ucznia ze sfery kultury masowej poprzez dawanie mu narzędzi do analizy jej treści, a także rozwijanie języka, którym mógłby wyrazić swoje przeżycia (autorki nawiązują programowo do książki Janion "Czy będziesz wiedział, co przeżyłeś"). W tak pomyślanym podręczniku problem stereotypów narodowych i polskich problemów z innością istotny z punktu wodzenia kryteriów programu "Szkoła Otwartości" nie jest poruszany wprost w żadnym tomie, ale w toku nauczania powinien się niejako rozwiązać sam, uczeń stanie się bowiem światłym Europejczykiem umiejącym analizować tradycję i współczesność z egzystencjalnym zaangażowaniem, ale i z poznawczym dystansem wobec automatyzmów myślowych i emocjonalnych. W pierwszej części podręcznika zasługują na uwagę rozdziały "Świat jest teatrem, aktorami ludzie" i "Życie wyznacza role". Proponują one uczniowi wyjście poza oczywistość i dystans wobec siebie (i innych) jako uczestników rozmaitych społecznych widowisk, w sensie jaki nadała temu pojęciu współczesna antropologia (E. Goffman, E. Berne). Uczą go więc od pierwszych lekcji postawy socjologa (także psychologa i antropologa)! Drugi ze wspomnianych rozdziałów uczy, jak w kulturze masowej i literaturze dla młodzieży rozpoznawać stare wzorce moralne i fabularne (rycerz, bohater). Do niego i do rozdziału o "Iliadzie" nawiązuje też ciekawie rozdział o polskich bohaterach (Wołodyjowski, Emilia Plater, Sowiński), pokazując, jak stare literackie toposy są wykorzystywane przez mitologię narodową, a nawet jakie z tego procesu mogą wyniknąć paradoksy (tablica pamiątkowa Wołodyjowskiego w Kamieńcu). Strategię rozbijania stereotypów myślowych i rozluźnienia atmosfery wykładu widać w charakterystycznych dla podręcznika zderzeniach tekstów poważnych i ich parodii (żarty rysunkowe Mrożka, groteski Gałczyńskiego, itp.).

INNOŚĆ I WSPÓŁISTNIENIE
Teksty zamieszczone w podręczniku nie dają nauczycielowi pretekstu do mówienia o inności kulturowej, upośledzeniu społecznym, czy tolerancji. Do dyskusji o irracjonalnej i niszczącej sile nienawiści mogłyby posłużyć ewentualnie teksty skupione wokół wątku Romea i Julii, zwłaszcza fragment powieści Astrid Lindgren "Ronja, córka zbójnika".

VARIA

Opracowała Katarzyna Nadana