JĘZYK POLSKI

Klasa 2 cz. 2

Teresa Michałkiewicz

Rozwinąć skrzydła. Kształcenie kulturowe

 

Wydawnictwo Nowa Era

Wydanie pierwsze

 

OPIS:

OPRACOWANIE DYDAKTYCZNE
Druga część drugiego tomu podręcznika składa się z trzech działów: "Nieograniczona ludzka potęga?", "Pytania o wartości" i "Gdzie szukać natchnienia?". Wszystkie rozwijają, wzbogacają i pogłębiają problematykę zarysowaną we wcześniejszych tomach. Autorka często odwołuje się do wcześniejszych partii wykładu, przypomina uczniom jakie utwory danego pisarza poznali wcześniej i z jakimi ujęciami danego tematu już się zetknęli.
Dobór tekstów jest bardzo dobry i niebanalny, a opracowanie graficzne atrakcyjne i przejrzyste. Podręcznik jest dzięki temu ciekawy. Zilustrowany został licznymi reprodukcjami obrazów, rzeźb i zabytków, które stanowią integralną część prezentowanego materiału i zostały uwzględnione w pytaniach oraz poleceniach. Autorka może dzięki temu pokazywać, jak pewne motywy czy wątki pojawiają się w różnych ujęciach w literaturze i sztukach plastycznych, lub jak rozwijane są przez różnych artystów. Podręcznik jest zaplanowany bardzo ambitnie. Z jego pomocą uczniowie mogą nauczyć się głębszego obcowania z literaturą i sztuką oraz poznać symbole, mity, wyobrażenia i toposy funkcjonujące w kulturze. Uczą się rozpoznawać środki stylistyczne, style, gatunki literackie, porównywać ze sobą dzieła różnych epok i różnych twórców. Poznają postaci i symbole z mitologii greckiej, Biblii, rozmaite ujęcia roli artysty i twórczości artystycznej oraz związane z tym pojęcia. Często zamiast własnego komentarza czy wyjaśnienia autorka zamieszcza fragmenty książek i esejów historyków literatury lub historyków sztuki. Uczniowie mają więc szansę osłuchać się z nazwiskami uczonych, a także z prawdziwym tekstem naukowym, innym niż komentarze spreparowane na użytek szkoły.
Zaletą podręcznika jest to, że traktuje uczniów dojrzale i poważnie, a wymagając uwagi, skupienia a także erudycji, inteligencji i umiejętności korzystania ze źródeł rozwija wszystkie te cechy. Z drugiej strony można obawiać się jednak, że poziom wymagań okaże się za wysoki dla większości uczniów drugich klas gimnazjalnych. Konieczna będzie ciągła współpraca z nauczycielem, jego wyjaśnienia, komentarze oraz troska, by notki biograficzne, definicje i informacje były zrozumiałe. Podręcznik zawiera bardzo wiele informacji, które w większości są dla uczniów zupełnie nowe i nie odwołują się do ich wcześniejszej wiedzy. Napisany jest trudnym, naukowym językiem, raczej nie dostosowanym do poziomu czternastolatków. Notki biograficzne pisarzy i artystów brzmią jak z encyklopedii, nie zostały przeredagowane na użytek szkoły, zawierają wiele szczegółowych informacji na temat życia danej postaci, niekoniecznie potrzebnych na tym poziomie edukacji.

WOBEC STEREOTYPÓW - SPRAWNOŚCI KOMUNIKACYJNE
Rozdział poświęcony stereotypom i uprzedzeniom zredagowany jest bardzo dobrze i wyczerpująco. Zawiera fragment Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka ONZ, fragment "Traktatu o tolerancji" Woltera, opowiadanie "Mendel Gdański" i wreszcie opowiadanie Szaniawskiego "Profesor Tutka o kozach w Pacanowie." Z fragmentu książki Elliota Aronsona "Człowiek istota społeczna" uczeń może dowiedzieć się, czym są stereotypy i uprzedzenia oraz jaką rolę mogą odegrać w relacjach międzyludzkich.
Tym, co razi, jest traktowanie Kościoła katolickiego jako opoki w walce z antysemityzmem. Autorka zamieszcza fragment tekstu, w którym Jerzy Turowicz stwierdza, że antysemityzmu nie da pogodzić się z katolicyzmem. Turowiczowi chodzi oczywiście o to, że antysemityzm pozostaje w sprzeczności z chrześcijańskim (a więc nie tylko katolickim) przykazaniem miłości bliźniego, cytat został jednak wykorzystany w taki sposób, że całkowicie pominięto częste przypadki antysemityzmu i fanatyzmu w historii Kościoła. Dość nawinie brzmi skierowane do uczniów pytanie: "Dlaczego nawet w krajach katolickich ujawniają się czasem postawy antysemickie?"

INNOŚĆ I WSPÓŁISTNIENIE
W drugim dziale podręcznika zatytułowanym "Pytania o wartości" jeden rozdział poświęcony został stereotypom i uprzedzeniom, tam też pojawia się problematyka współżycia ludzi o odmiennych obyczajach i religii w jednym społeczeństwie. Opowiadanie "Mendel Gdański" pokazuje zarówno obraz przyjaznego współistnienia Polaków i Żydów w jednym mieście, jak i zło wynikające z bezzasadnej nienawiści. Po lekturze tekstu uczniowie mają dowiedzieć się, "jakie narodowości zamieszkiwały tereny dawnej Polski", podać "przykłady dobrych kontaktów między Polakami i przedstawicielami innych narodowości, a także nieporozumień i konfliktów narodowościowych, które zdarzały się w przeszłości." Problematyka ta rozpatrywana jest jednak tylko w odniesieniu do przeszłości, a nie do sytuacji współczesnej.
Kwestie inności nie pojawiają się poza wspomnianym rozdziałem. Autorka wykazuje wyważony obiektywizm, który stwarza podatny grunt dla kształtowania postaw tolerancyjnych. Podręcznik cechuje perspektywa humanistyczna, nawiązująca do starożytności i ideałów renesansowych. Bohaterem wykładu jest człowiek, ukazywany jako poeta, pisarz, artysta, budowniczy, myśliciel wreszcie jako twórca wartości.
Wobec religii podręcznik przyjmuje postawę obiektywną, zdystansowaną, ale i pełną szacunku. Traktuje tradycję judeochrześcijańską na równi z mitologią grecko-rzymską, przede wszystkim jako inspirację i źródło wielu nurtów kultury europejskiej.

Opracowała Magdalena Kowalska.