JĘZYK POLSKI

Klasa II

WITOLD BOBIŃSKI 

Świat w słowach i obrazach - podręcznik do kształcenia literackiego i kulturowego dla klasy drugiej gimnazjum

WSiP

Rok wydania: 2000 wydanie pierwsze

OPIS:

OPRACOWANIE DYDAKTYCZNE

"Swiat ..." charakteryzuje się wielostronnością opisu kultury, nie prezentuje gotowych rozwiązań i schematów, zachęca ucznia do dociekań i samodzielej interpretacji. W autorskich komentarzach, zawartych w każdym działów podęcznika, prezentowane są poszczególne typy wypowiedzi artystycznej. Sposób prezentacji pozwala uczniom  odnaleźć związek między działalnością artystyczną i otaczającą ich codziennością, jednocześnie zaś w twórczy sposób pomaga im zająć własne stanowisko wobec poszczególnych tekstów.

WOBEC STEREOTYPÓW - SPRAWNOŚCI KOMUNIKACYJNE
Podstawową zaletą tego podręcznika jest fakt, iż zjawiska kultury w nim opisane, charakteryzowane są w sposób wielostronny i niearbitralny. Pytania i komentarze dotyczące poszczególnych tekstów kultury zawartych w podręczniku nie narzucają określonej interpretacji, nie stają się również nośnikiem jednostronnej całościowej wizji świata. Co zaś za tym idzie, korzystający z podręcznika uczeń rozwija w sobie zdolność samodzielnego myślenia i autonomicznej interpretacji przekazu kulturowego.
Autor kładzie wyraźny nacisk na przyswojenie odbiorcy podstawowych metod artystycznej kreacji świata przedstawionego. W "teoretycznych" rozdziałach zawartych w każdej partii podręcznika (np. "Jak czytać Gombrowicza (i nie tylko), czyli pograj ze mną czytelniku" - str. 84, lub "Ludzie wiersze piszą" - str. 150) przedstawia dany rodzaj lub gatunek literacki od strony warsztatu. Co najważniejsze jednak - poszczególne typy wypowiedzi artystycznej prezentowane są w powiązaniu z pokrewnym im sposobem myślenia, co przenosi utwór artystyczny ze sfery abstrakcji, w sferę konkretu, który może być całkowicie zrozumiały dla ucznia. Co za tym idzie odbiorca podręcznika przyswaja sobie zdolność zajmowania własnego stanowiska wobec zawartego w tekstach kultury przekazu.
Co ważne, w podręczniku znajduje się także kilka partii poświęconych sztuce rozmowy - "Dyskusja, czyli jak być tolerancyjnym, uprzejmym, stanowczym" - str. 221 i "Sztuka pytania i słuchania, czyli jak przeprowadzić wywiad" - str. 283. Obydwa teksty prezentują wizję rozmowy otwartej i nastawionej na porozumienie.
W ciekawie skonstruowanym dziale "W świecie kultury popularnej", w którym zawarte zostały tekst autorski i wykład prof. Miodka - dotyczące podstawowych mechanizmów perswazji reklamowej i medialnej. Z pewnością zrozumienie ich pomóc może uczniowi w dostrzeżeniu rozmaitych form manipulacji medialnej. Podobną funkcję ma również dział "Wyłącz odbiornik, włącz wyobraźnię - zestaw zadań dla odbiorcy kultury masowej"

INNOŚĆ I WSPÓŁISTNIENIE
Godny uwagi wydaje się dobór tekstów polemicznych wobec tradycyjnego, dziewiętnastowiecznego wzorca patriotyzmu polskiego. Fragmenty "Ferdydurke" (wypowiedzi Pimki na temat Słowackiego), i "Pamiętnika z powstania warszawskiego" stwarzają dobrą okazję do dyskusji na temat podstawowych pojęć związanych z problemem patriotyzmu. Prócz tego w dziale poświęconym filmowi znajduje się recenzja Pawła Wojciechowskiego z "Ogniem i mieczem" Hoffmana, w której Sienkiewiczowska wizja historii potraktowana jest z jednej strony jako "mit" - z drugiej zaś poruszony został problem stosunków polsko-ukraińskich i jego wpływ na ostateczny kształt filmu.
W kwestiach religijnych (np. przy omawianiu fragmentów Biblii - "Jak czytać Biblię", str. 12), autor zachowuje całkowitą neutralność światopoglądową, otwarcie deklarując, iż sprawy te należą do sfery prywatnej, a więc pozaszkolnej. Co ważne - nie zapomniano także poinformować uczniów o tym, że Stary Testament jest świętą księgą wielu religii.

VARIA
W "Świecie..." znalazło się sporo tekstów (dział - "Świat jawy czy snu?"- str. 68-111, fragmenty "Don Kichote'a", "Ferdydurke" , "Baby" i "Na pełnym morzu" Mrożka), które w mniejszym lub większym stopniu dotykają kwestii stereotypów myślowych i kulturowych. Komentując je jednak, autor koncentruje się niemal wyłącznie na ich poetyce, a także na problematyce sugerowanej przez tytuł działu. Wspominam o tym dlatego, iż ten krąg tekstów ma charakter wygodnej - a niestety nie wykorzystanej - "furtki" do problematyki inności i schematów kulturowych. W podręczniku brakuje bowiem materiału, który w jednoznacznie wydobywałby problemy inności etnicznej, rasowej i kulturowej, poza wspomnianą recenezją P. Wojciechowskiego, dotykającą problemu stosunków polsko-ukraińskich.

Opracował Witold Głowacki