tytuł: Ja i Ty. Wychowanie do życia w rodzinie. Podręcznik dla gimnazjalistek i gimnazjalistów

Oficyna Edukacyjna Krzysztof Pazdro

wydanie: Warszawa 2000

OPIS:

RZETELNOŚĆ INFORMACJI

Podręcznik ten polecany jest przez Instytut Edukacji i Terapii Psychoseksualnej Polskiego Towarzystwa Zdrowia Seksualnego w Warszawie. Zawiera na ogół rzetelne informacje, zgodne z naukowymi standardami i zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia. Autorki kładą nacisk na społeczny i kulturowy charakter życia rodzinnego, podkreślają rolę komunikacji w rozwiązywaniu konfliktów, jakie mogą pojawić się w relacjach między ludźmi. Skupiają się nie tylko na kształtowaniu przyszłych postaw w dorosłym życiu i dojrzałych związkach, lecz również na rozwiązywaniu problemów dziecka w rodzinie. Autorki zwracają przy tym uwagę na prawa dziecka i służą radą w sytuacjach konfliktów w rodzinie.

Podręcznik rzetelnie informuje o metodach antykoncepcyjnych (choć pomija sprawę antykoncepcji „dzień po”), przystępnie i rzeczowo podaje informacje o skuteczności danej metody (nie są to, niestety, dane liczbowe), jej ograniczeniach, a także efektach dodatkowych. Zgodnie z zaleceniami WHO prezerwatywy traktuje się jako środek obniżający ryzyko zarażenia wirusem HIV (s. 56 i 70), przy każdej metodzie antykoncepcyjnej wspomina się o jej możliwym działaniu ochronnym w przypadku chorób przenoszonych drogą płciową. Podręcznik nie zniechęca do używania środków antykoncepcyjnych, nie namawia do stosowania tzw. metod naturalnych, rozważa natomiast ograniczenia i przeciwwskazania wszystkich metod, zaleca staranne przestudiowanie ulotki, a przede wszystkim skłania do rozmowy partnerów i wizyty u ginekologa. W przypadku metod naturalnych czyni zastrzeżenie, że mogą je stosować wyłącznie kobiety o regularnym cyklu oraz że regularność tę mogą zakłócić złe odżywianie, przyjmowanie niektórych leków, podróż czy zwykły katar (s. 66); w przypadku antykoncepcji hormonalnej wspomina, że nie mogą jej stosować kobiety z chorobami układu krwionośnego, serca i wątroby oraz że za każdym razem pigułki zapisuje lekarz (s. 72).

RÓŻNORODNOŚĆ MODELI ŻYCIA UCZUCIOWEGO I EROTYCZNEGO. KONCEPCJA RODZINY

Podręcznik dopuszcza możliwość rozmaitego kształtowania życia erotycznego, posługuje się terminem „partnerzy” a nie „małżonkowie”, nie przesądza zatem o typie związku. Autorki dostrzegają ponadto problem rozwodów, rozstań i konfliktów w rodzinie. Kładą nacisk na komunikację, wspólne rozwiązywanie i wygaszanie konfliktów, konieczność empatii i porozumienia (s. 92). Wspominają także o zjawisku adopcji i to w kontekście praw dziecka (s. 103 i 105). Instytucja rodziny nie jest tu celem samym w sobie, autorki podkreślają bowiem, że rodzina musi być funkcjonalna, musi spełniać potrzeby ludzi, którzy ją tworzą. Autorki zwracają uwagę na to, że modele rodziny i jej funkcje są uwarunkowane historycznie i kulturowo (s. 102), w zależności od epoki i kontekstu społecznego zmieniają się również kompetencje poszczególnych członków rodziny, ich funkcje i zadania. Podręcznik preferuje partnerski model związku, który – zdaniem autorek – najlepiej odpowiada indywidualnym potrzebom partnerów, sprzyja rozwiązywaniu problemów i harmonizuje z prawem każdego człowieka do indywidualnego stylu życia.

W podręczniku mocno rysuje się perspektywa historycznej zmienności ról w związkach (s. 82 – 90), choć samo pojęcie „roli społecznej” nie zostało objaśnione. Autorki posługują się terminem „rola płciowa”, zaznaczając jednak, że trudno określić granice biologicznej determinacji owej roli i że rola ta podlega silnym przemianom społecznym: „Dawniej było nie do pomyślenia, żeby mężczyzna uczestniczył w narodzinach swojego własnego dziecka, a do XIX wieku uniwersytety były zamknięte dla kobiet. Kobiety i mężczyźni już nie są tak bardzo oddzieleni – mają równe prawa [...]. Nikt nam nie odbiera możliwości do pozostania sobą – bycia kobieta lub mężczyzną, jakkolwiek to sobie wyobrażamy. Obecnie równe prawa obu płci umożliwiają partnerstwo i wzajemny szacunek zamiast rywalizacji i krzywdy którejś ze stron” (s. 111 – 112). Preferuje się tu zdecydowanie postawę partnerską w związku a ponadto zasadniczą równość praw obu płci w społeczeństwie, nie mówi się jednak wprost o emancypacji kobiet ani o dyskryminacji, samą zaś emancypację przedstawia się jako fakt dokonany.

Autorki nie uniknęły stereotypów płci. Tak więc na s. 110 znalazły się następujące informacje: kobiety kierują się intuicją, rzadziej fascynują się mapami, rzadziej są agresywne, za to wolą narzekać albo się obrażać, mają większą potrzebę bycia lubianą itp. Mężczyźni natomiast są uzdolnieni matematycznie, rozmawiają o konkretnych sprawach, mają większą skłonność do uogólnienia, lubią być samodzielni. Autorki wprawdzie przewidują wyjątki od tych reguł, uważają jednak, że wymienione cechy są kwintesencją poszczególnych ról płciowych i tu już nie rozstrzygają, czy cechy te wynikają z kulturowej czy też biologicznej determinacji.

OBRAZ MNIEJSZOŚCI SEKSUALNYCH

W podręczniku pojawia się pojęcie orientacji seksualnej jako „zainteresowania seksualnego kierowanego ku osobie tej samej płci”. Homoseksualizmu nie omawia się w żadnym deprecjonującym kontekście, rozważań na ten temat nie zamieszczono w rozdziale o zaburzeniach ani dysfunkcjach. Autorki zaznaczają, że homoseksualizm nie jest chorobą i że orientacji seksualnej nie można zmienić, respektują zatem w pełni zalecenia Światowej Organizacji Zdrowia. Pośrednio wskazują na zjawisko dyskryminacji mniejszości seksualnych, mowa jest bowiem o przykrych przeżyciach osób homoseksualnych, podkreśla się także, że „to bardzo ważne, żeby lesbijka czy gej potrafili zaakceptować siebie, a ludzie heteroseksualni umożliwili im normalne życie” (s. 123), nie wspomina się jednak wprost o zjawisku dyskryminacji, nie mówi się o prawach, toteż nie wiadomo, co oznacza sformułowanie „normalne życie”.

PRAWA DZIECI

Podręcznik informuje o prawach dziecka do opieki i bezpieczeństwa. Autorki podkreślają, że dziecko nie może być bite, poniżane, ośmieszane czy karane bez powodu, rodzina jest dla niego miejscem rozwoju i akceptacji. Wspomina się też o możliwości pozbawienia praw rodzicielskich w przypadku rażących naruszeń praw dziecka. Mówi się także wiele o tym, jak rozwiązywać konflikty i nieporozumienia oraz jak skutecznie ze sobą rozmawiać. Nie zamieszczono natomiast żadnych informacji praktycznych, żadnych wskazówek, co ma zrobić dziecko, które doświadcza przemocy.

VARIA

Podręcznik Oficyny Edukacyjnej Krzysztof Pazdro wykłada wprost założenia aksjologiczne leżące u podstaw wykładu, które są respektowane w całym podręczniku. Oto one:

a) życzliwość i szacunek dla innych (s. 48);

b) wolność wyboru (s. 112), szacunek dla wolności innych (s. 7 – 8), bogactwo życia;

c) umowa i wzajemna akceptacja zamiast przemocy (s. 125);

d) życie erotyczne jest samo w sobie obojętne moralnie, choć związane z nim postawy mogą mieć odniesienie moralne.

Wartości tych nigdzie się nie narzuca, pozostają one kwestią wyboru.

Opracowała Katarzyna Chmielewska